Samorząd - niezależne od nadrzędnej
władzy decydowanie o własnych sprawach, wykonywanie funkcji uzupełniających w stosunku władz np. szkoły, zakładu produkcyjnego, władz państwowych.
Pojęcie
samorządu wywodzi się z niem: Selbstverwaltung, (samodzielny zarząd, samorząd), używanego dla określenia lokalnej administracji publicznej nie sprawowanej przez państwo. Znanym teoretykiem samorządu w nauce niemieckiej był XIX - wieczny uczony
Rudolf von Gneist.
Samorząd w strukturze państwa oznacza powierzenie przez państwo realizacji różnego rodzaju zadań z zakresu
administracji publicznej (czasem również sądowniczej) zrzeszeniom osób, których dotyczą skutki wykonywania tych zadań.
Samorząd oznacza również
administrację publiczną wykonywaną samodzielnie przez odrębne od
państwa, posiadające
osobowość prawną wspólnoty osób (
korporacje, związki publicznoprawne). W ujęciu negatywnym samorząd jest to po prostu administracja sprawowana nie przez państwo.
Na gruncie nauk prawnych istnieje rozbudowana definicja samorządu oparta na spostrzeżeniach
Teresy Rabskiej. W tym ujęciu samorząd rozumiany jest jako wyodrębniona i określona przez przepisy
grupa społeczna, w której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do samodzielnego wykonywania zadań z zakresu
administracji publicznej, w formach właściwych dla
administracji rządowej, posiadająca organizację ustawowo ustaloną, o charakterze przedstawicielskim, kontrolowaną przez grupę, podlegająca nadzorowi ze strony
państwa, ponosząca odpowiedzialność za swoje działania, wykonująca zadania własne i zlecone, posiadająca
osobowość prawną i przysługujące jej
prawo własności.
Rodzaje samorządu:
- terytorialny – dotyczący wspólnoty osób zamieszkujących dane terytorium
Bibliografia:
- Adam Bosiacki, Od naturalizmu do etatyzmu. Doktryny samorządu terytorialnego Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939, Warszawa 2006.
- Marta Grzybowska, Decentralizacja i samorząd w II Rzeczypospolitej (aspekty ustrojowo - polityczne), Kraków 2003.
- Tadeusz Hilarowicz, Decentralizacja w administracji, a "zespolenie" organów administracyjnych, "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny" rocznik 1922.
- Hubert Izdebski, Michał Kulesza, Administracja publiczna: zagadnienia ogólne, Warszawa 2004.
- Bogdan Ledworowski, Samorząd w międzywojniu i jego istota dziś, Warszawa 1989.
- Jerzy Panejko, Geneza i podstawy samorządu europejskiego, Wilno 1934.